Η δημιουργικότητα είναι η πιο απαιτητική – αλλά και η πιο πολύτιμη – δεξιότητα σκέψης. Τη θαυμάζουμε στις τέχνες, την τεχνολογία, την καθημερινή ζωή. Την κυνηγάμε γιατί μας βοηθά να κατανοούμε βαθύτερα τον κόσμο και να τον μετασχηματίζουμε.
Η δημιουργικότητα ξεκινά από τη φαντασία. Η Ιστορία μάς δείχνει ότι όσα φανταζόμαστε σήμερα, συχνά γίνονται πραγματικότητα αύριο. Στο Robotonio, χτίζουμε πάνω σε αυτό το όραμα: ένα εργαστήριο όπου η φαντασία των παιδιών είναι το πρώτο υλικό κάθε μάθησης.
Με βάση την εμπειρία μου ως εκπαιδευτικός ρομποτικής και δημιουργικής σκέψης, έχω διαπιστώσει ότι η δημιουργικότητα δεν είναι προνόμιο των «καλλιτεχνών» – είναι τρόπος σκέψης. Και όπως κάθε δεξιότητα, καλλιεργείται. Ακολουθούν τέσσερις βασικές παιδαγωγικές πρακτικές που εφαρμόζουμε στα εργαστήρια του Robotonio για να ενισχύσουμε τη δημιουργικότητα των μαθητών μας.
Η δημιουργικότητα ξεκινά από τη φαντασία. Η Ιστορία μάς δείχνει ότι όσα φανταζόμαστε σήμερα, συχνά γίνονται πραγματικότητα αύριο. Στο Robotonio, χτίζουμε πάνω σε αυτό το όραμα: ένα εργαστήριο όπου η φαντασία των παιδιών είναι το πρώτο υλικό κάθε μάθησης.
Με βάση την εμπειρία μου ως εκπαιδευτικός ρομποτικής και δημιουργικής σκέψης, έχω διαπιστώσει ότι η δημιουργικότητα δεν είναι προνόμιο των «καλλιτεχνών» – είναι τρόπος σκέψης. Και όπως κάθε δεξιότητα, καλλιεργείται. Ακολουθούν τέσσερις βασικές παιδαγωγικές πρακτικές που εφαρμόζουμε στα εργαστήρια του Robotonio για να ενισχύσουμε τη δημιουργικότητα των μαθητών μας.
1. Σχεδιάζουμε δραστηριότητες που επιτρέπουν στους μαθητές να εξερευνήσουν τη δημιουργικότητά τους με ουσιαστικό και βιωματικό τρόπο.
Παράδειγμα: Σε ένα project με θέμα τα φυσικά φαινόμενα, παιδιά ηλικίας 7–8 ετών καλούνται να κατασκευάσουν ένα ρομπότ που να προειδοποιεί για σεισμό ή πλημμύρα. Δεν τους δίνουμε έτοιμες οδηγίες – μόνο τη γενική πρόκληση. Χρησιμοποιούν αισθητήρες, δοκιμάζουν ιδέες, σχεδιάζουν, αποτυγχάνουν και ξαναπροσπαθούν. Το κάθε παιδί προσεγγίζει την πρόκληση διαφορετικά – άλλος φτιάχνει σεισμογράφο, άλλος χτίζει ένα "έξυπνο σπίτι". Η τεχνολογία είναι εργαλείο. Η φαντασία οδηγεί.
Άλλο παράδειγμα: Τα παιδιά νηπιαγωγείου, στο πλαίσιο θεματικής για τα ζώα, σχεδιάζουν το δικό τους ρομπότ-ζωάκι, του δίνουν όνομα, φτιάχνουν ιστορία και το προγραμματίζουν να αντιδρά με ήχο ή κίνηση. Για εκείνα, είναι παιχνίδι – για εμάς, είναι καθαρή δημιουργικότητα και πρώιμος σχεδιαστικός τρόπος σκέψης (design thinking).
Άλλο παράδειγμα: Τα παιδιά νηπιαγωγείου, στο πλαίσιο θεματικής για τα ζώα, σχεδιάζουν το δικό τους ρομπότ-ζωάκι, του δίνουν όνομα, φτιάχνουν ιστορία και το προγραμματίζουν να αντιδρά με ήχο ή κίνηση. Για εκείνα, είναι παιχνίδι – για εμάς, είναι καθαρή δημιουργικότητα και πρώιμος σχεδιαστικός τρόπος σκέψης (design thinking).
2. Εκτιμούμε τη δημιουργικότητα, την αναγνωρίζουμε και τη γιορτάζουμε.
Σε κάθε project, αφιερώνουμε χρόνο για να παρουσιάσουν οι μαθητές τις κατασκευές τους στην ομάδα. Δεν αξιολογούμε μόνο τη λειτουργικότητα του ρομπότ αλλά και την πρωτοτυπία της ιδέας, τη φαντασία της ιστορίας πίσω από την κατασκευή, την αισθητική και τη διαδρομή που ακολούθησε κάθε παιδί.
Ένα τμήμα Δ’ Δημοτικού, για παράδειγμα, είχε δημιουργήσει ρομποτικά οχήματα. Όταν ολοκλήρωσαν την κατασκευή, τους ζητήσαμε να τα «μεταμορφώσουν» σε κάτι διαφορετικό – ένα όχημα εξερεύνησης για τον Άρη, ένα ρομπότ-ταχυδρόμο ή έναν μηχανικό βοηθό για κάποιον με αναπηρία. Η εντολή ήταν μία: φανταστείτε κάτι που δεν υπάρχει και δώστε του ζωή. Οι μαθητές ενθουσιάστηκαν – και η τάξη μετατράπηκε σε φουτουριστικό εργαστήριο ιδεών.
Ένα τμήμα Δ’ Δημοτικού, για παράδειγμα, είχε δημιουργήσει ρομποτικά οχήματα. Όταν ολοκλήρωσαν την κατασκευή, τους ζητήσαμε να τα «μεταμορφώσουν» σε κάτι διαφορετικό – ένα όχημα εξερεύνησης για τον Άρη, ένα ρομπότ-ταχυδρόμο ή έναν μηχανικό βοηθό για κάποιον με αναπηρία. Η εντολή ήταν μία: φανταστείτε κάτι που δεν υπάρχει και δώστε του ζωή. Οι μαθητές ενθουσιάστηκαν – και η τάξη μετατράπηκε σε φουτουριστικό εργαστήριο ιδεών.
3. Διδάσκουμε τις επιμέρους δεξιότητες που υποστηρίζουν τη δημιουργικότητα.
Η δημιουργικότητα δεν είναι ένα μαγικό χάρισμα. Είναι μια σύνθετη δεξιότητα που απαιτεί παρατήρηση, σύνδεση εννοιών, πειραματισμό, επιχειρηματολογία. Γι’ αυτό ενθαρρύνουμε τη διερευνητική μάθηση μέσα από ερωτήσεις και πειράματα.
Σε ένα εργαστήριο ρομποτικής για μαθητές Β’ και Γ’ Δημοτικού, δώσαμε την εξής πρόκληση: «Πώς θα μπορούσε ένα ρομπότ να ανοίγει μια πόρτα χωρίς ανθρώπινη βοήθεια;» Δεν δώσαμε καμία έτοιμη λύση. Τα παιδιά έπρεπε να σκεφτούν μόνα τους: πότε και πώς θα έπρεπε να ενεργοποιείται ο μηχανισμός; Με ποιον τρόπο θα μπορούσε να καταλάβει ότι πρέπει να ανοίξει ή να κλείσει;
Χρησιμοποιώντας αισθητήρες απόστασης και κινητήρες, άλλαξαν επανειλημμένα το σχέδιο τους, δοκίμασαν διαφορετικές παραμέτρους και τροποποιούσαν τον προγραμματισμό μέχρι να λειτουργήσει όπως το φαντάζονταν. Κάθε μικρό εμπόδιο πυροδοτούσε νέα ερωτήματα: Τι γίνεται αν κάποιος σταθεί μπροστά στην πόρτα; Αν η πόρτα είναι πολύ βαριά;
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, καλλιέργησαν αναλυτική σκέψη, δημιουργική επίλυση προβλημάτων, συνεργασία και βασικές αρχές αυτοματισμού – δεξιότητες απαραίτητες σε κάθε δημιουργική πορεία
Σε ένα εργαστήριο ρομποτικής για μαθητές Β’ και Γ’ Δημοτικού, δώσαμε την εξής πρόκληση: «Πώς θα μπορούσε ένα ρομπότ να ανοίγει μια πόρτα χωρίς ανθρώπινη βοήθεια;» Δεν δώσαμε καμία έτοιμη λύση. Τα παιδιά έπρεπε να σκεφτούν μόνα τους: πότε και πώς θα έπρεπε να ενεργοποιείται ο μηχανισμός; Με ποιον τρόπο θα μπορούσε να καταλάβει ότι πρέπει να ανοίξει ή να κλείσει;
Χρησιμοποιώντας αισθητήρες απόστασης και κινητήρες, άλλαξαν επανειλημμένα το σχέδιο τους, δοκίμασαν διαφορετικές παραμέτρους και τροποποιούσαν τον προγραμματισμό μέχρι να λειτουργήσει όπως το φαντάζονταν. Κάθε μικρό εμπόδιο πυροδοτούσε νέα ερωτήματα: Τι γίνεται αν κάποιος σταθεί μπροστά στην πόρτα; Αν η πόρτα είναι πολύ βαριά;
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, καλλιέργησαν αναλυτική σκέψη, δημιουργική επίλυση προβλημάτων, συνεργασία και βασικές αρχές αυτοματισμού – δεξιότητες απαραίτητες σε κάθε δημιουργική πορεία
4. Δίνουμε χώρο και ελευθερία. Αφαιρούμε περιττούς περιορισμούς.
Η δημιουργικότητα δεν ανθίζει υπό πίεση, ούτε σε περιβάλλοντα που τα πάντα είναι προκαθορισμένα. Για τον λόγο αυτό, φροντίζουμε να εντάσσουμε στα προγράμματά μας ανοιχτές προκλήσεις (open-ended challenges).
Σε ένα camp δώσαμε στους μαθητές μια πρόκληση χωρίς οδηγίες: «Σχεδιάστε ένα ρομπότ που να λύνει ένα πραγματικό πρόβλημα της καθημερινότητας.» Τα παιδιά είχαν απόλυτη ελευθερία να επιλέξουν το πρόβλημα, τη μορφή του ρομπότ και τον τρόπο λειτουργίας του.
Κάποιοι σχεδίασαν ρομπότ-σκουπιδιάρηδες που ακολουθούσαν γραμμές και συνέλεγαν απορρίμματα. Άλλοι έφτιαξαν ρομπότ που βοηθούσαν ηλικιωμένους να σηκώσουν αντικείμενα από το πάτωμα. Μια ομάδα δημιούργησε ένα “προειδοποιητικό ρομπότ” που ενεργοποιούσε ήχο όταν κάποιος πλησίαζε μια επικίνδυνη περιοχή.
Κάθε παιδί ή ομάδα ακολούθησε τη δική του διαδρομή: πειραματισμός με αισθητήρες, μηχανικές δοκιμές, πολλαπλές εκδοχές του προγραμματισμού. Το αποτέλεσμα δεν ήταν απλώς ρομπότ – ήταν λύσεις φτιαγμένες από παιδιά που τόλμησαν να συνδυάσουν φαντασία, τεχνολογία και κοινωνική ευαισθησία.
Σε ένα camp δώσαμε στους μαθητές μια πρόκληση χωρίς οδηγίες: «Σχεδιάστε ένα ρομπότ που να λύνει ένα πραγματικό πρόβλημα της καθημερινότητας.» Τα παιδιά είχαν απόλυτη ελευθερία να επιλέξουν το πρόβλημα, τη μορφή του ρομπότ και τον τρόπο λειτουργίας του.
Κάποιοι σχεδίασαν ρομπότ-σκουπιδιάρηδες που ακολουθούσαν γραμμές και συνέλεγαν απορρίμματα. Άλλοι έφτιαξαν ρομπότ που βοηθούσαν ηλικιωμένους να σηκώσουν αντικείμενα από το πάτωμα. Μια ομάδα δημιούργησε ένα “προειδοποιητικό ρομπότ” που ενεργοποιούσε ήχο όταν κάποιος πλησίαζε μια επικίνδυνη περιοχή.
Κάθε παιδί ή ομάδα ακολούθησε τη δική του διαδρομή: πειραματισμός με αισθητήρες, μηχανικές δοκιμές, πολλαπλές εκδοχές του προγραμματισμού. Το αποτέλεσμα δεν ήταν απλώς ρομπότ – ήταν λύσεις φτιαγμένες από παιδιά που τόλμησαν να συνδυάσουν φαντασία, τεχνολογία και κοινωνική ευαισθησία.
Μαθαίνουμε μέσα από το βίωμα
Η φαντασία και η δημιουργικότητα είναι τα καύσιμα του μέλλοντος. Όταν τα παιδιά δημιουργούν αυτό που φαντάζονται, δεν μαθαίνουν απλώς– μεταμορφώνονται.
Το να διδάξουμε στα παιδιά πώς να σκέφτονται είναι πιο σημαντικό από το να τους διδάξουμε τι να σκέφτονται.
Και η δημιουργικότητα είναι η πιο τολμηρή – και η πιο ανθρώπινη – μορφή σκέψης.
Το να διδάξουμε στα παιδιά πώς να σκέφτονται είναι πιο σημαντικό από το να τους διδάξουμε τι να σκέφτονται.
Και η δημιουργικότητα είναι η πιο τολμηρή – και η πιο ανθρώπινη – μορφή σκέψης.
RSS Feed